What about these scars?

Ο Τζόκερ δεσπόζει ως μια γραφική και εμβληματική φιγούρα στον κόσμο των κόμικ, αλλά και του κινηματογράφου. Ο Κώστας Σορόπουλος αποπειράθηκε να μας τον παρουσιάσει από πλευρές που, οι περισσότεροι, ίσως δεν γνωρίζουμε ακόμη. 

«Δείτε, την ηθική τους, το πως λειτουργούν: πρόκειται για ένα κακόγουστο αστείο. Θα πέσουν με την πρώτη ένδειξη ενός προβλήματος. Είναι τόσο καλοί όσο ο κόσμος τους επιτρέπει να είναι. Θα δείτε, στο τέλος οι πολιτισμένοι άνθρωποι θα φάνε ο ένας τον άλλον" - Τζόκερ («Σκοτεινός Ιππότης»)

Πριν ξεκινήσουμε να σκιαγραφούμε ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια στην ίδια την εξέλιξη της ιστορίας του Μπατμαν, τον Τζόκερ, οφείλουμε να «γνωρίσουμε» καλύτερα την ίδια την προέλευση αλλά και την εξέλιξή του, που τον κατέστησε τον μεγαλύτερο εχθρό – ίσως και κάτι παραπάνω – του «ανθρώπου νυχτερίδα».

Η ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Ο Τζόκερ, σαν χαρακτήρας, εμφανίζεται πρώτη φορά στα κόμικ της DC, περί τα 1940 και τον καλωσορίζουμε μέσα από τις σελίδες του “Batman #1”, που έφτασε στα χέρια του κοινού την Άνοιξη του ίδιου έτους. Πρόκειται περί μιας εγκληματικής ιδιοφυΐας που δεν διαφέρει ιδιαίτερα εμφανισιακά από το «τραπουλόχαρτο» Τζόκερ που απαντάται σε κάθε τράπουλα. Ψυχοπαθής, αιμοδιψής, επιδίδεται σε δολοφονίες με μοναδικό σκοπό την προσωπική απόλαυση. Ωστόσο, η φύση των εγκλημάτων του δεν ακολουθεί την ίδια σταθερή πορεία με την εμφάνιση του όλα αυτά τα χρόνια. Μόλις μερικά χρόνια αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του '40, «μεταμορφώνει» τα ψυχοπαθή χαρακτηριστικά του και ταυτίζεται με χαμηλότερη κλίμακας εγκλήματα στο πεδίο της εξαπάτησης και της ληστείας. Επιστρέφει στις ρίζες του μια δεκαετία αργότερα, ακόμα πιο κυκλοθυμικός και μεθοδικός, με ένα και μοναδικό στόχο: την διαρκή δυστυχία και – γιατί όχι σε βάθος χρόνου – εν τέλει την απόκτηση ψυχωτικής εμμονής στο πρόσωπο του από τον Μπάτμαν. Η μέθοδος του είναι η κύρια αιτία γύρω από την οποία περιστρέφονται τα πιο επίπονα επεισόδια στη ζωή του ομώνυμου ήρωα, όπως η παράλυση της Μπάρμπαρα Γκόρντον (Batgirl/Oracle) ή οι φόνοι των Τζέισον Τόντ (δεύτερος Robin) και Σάρα Έσεν (δεύτερη γυναίκα του Τζιμ Γκόρντον).

Σαν χαρακτήρας όμως δεν απέκτησε τα χαρακτηριστικά του σε «μια νύχτα». Η ζωή του κακοποιού, με την πιο ισχυρή – σύγχρονη – επιρροή στο κοινό, πέρασε από πολλές φάσεις μέχρι να καταλήξει με τα επίκτητα χαρακτηριστικά που, αφ’ ενός,  με σκηνοθετική μαεστρία, μας παρουσιάζει στην δική του εκδοχή ο Tim Burton, και αφ’ ετέρου ο δαιμόνιος Christopher Nolan στην εξαιρετική τριλογία του. Χρειάστηκε να πεθάνει και να «αναστηθεί» αρκετές φορές μέχρι να γίνει αυτό που τον ξεχωρίζει στα μάτια των οπαδών της DC.

TRIVIA: Αρχικά απορρίφθηκε από τον Μπιλ Φίνγκερ, συγγραφέα κόμικ στον οποίο καταλογίζονται χιλιάδες σελίδες γύρω από την ιστορία του Μπατμαν, καθώς χαρακτηρίστηκε “too clownish” για το «ρόλο». Αιτία της ύπαρξης του είναι ο Μπόμπ Κέιν, ένας από τους δημιουργούς του Μπάτμαν, που τον καλωσόρισε λίγο αργότερα, με ιδιαίτερη «θέρμη».

 Ας δούμε μερικά από αυτά πιο επιγραμματικά για χάρη της συντομίας:

1. Στην δεύτερη μόλις εμφάνιση του, τη δεκαετία του 1940, πεθαίνει με τον πλέον «περίεργο» τρόπο, καθώς κατορθώνει να μαχαιρώσει τον εαυτό του… Η «ζωή» όμως του χαρίζεται και επιστρέφει, καθότι ήταν “too good to die that young”.

2. Όλα τα επόμενα χρόνια, αποφεύγει τη σύλληψη με τους πλέον απίθανους τρόπους, ξεγελώντας ουκ ολίγες φορές τον Θάνατο, πέφτοντας από γκρεμούς ή και μένοντας μέσα σε κτίριο που καταρρέει λόγω φωτιάς. Το 1942, εκτελείται στην ηλεκτρική καρέκλα, για να «αναστηθεί» χημικά από τους μπράβους του(!).

3. «Ζει» μέσα από τις αναφορές που υπάρχουν στα κόμικ και επιστρέφει πρακτικά μόλις το 1973, για να γίνει ο νούμερο ένα δημόσιος κίνδυνος και το «άλλο –κακό– μισό» του Μπάτμαν.

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ

Έχοντας όλα αυτά στο μυαλό μας, δεν μπορούμε πλέον, παρά να μπούμε στη διαδικασία, να προσπαθήσουμε να «αντιστοιχίσουμε» τα κύρια χαρακτηριστικά του, με τις δύο πιο mainstream αποδόσεις του στη «μεγάλη οθόνη».

Οι εξαιρετικές ταινίες των Tim Burton & Christopher Nolan, αποκρυσταλλώνουν, από διαφορετική σκοπιά η κάθε μία, την «τρέλα» που κυριεύει κάθε πτυχή του χαρακτήρα. Δίνουν με ανάγλυφο τρόπο την ψυχωτική μανία, την εμμονή προς το πρόσωπο του Μπάτμαν αλλά κύρια –από κοινού– αφήνουν να εννοηθεί πως, παρά το γεγονός πως ο Τζόκερ εν τέλει «αφήνει την τελευταία του πνοή» και στα δύο κινηματογραφικά σύμπαντα, είναι αδιανόητο να υπάρξει το καλό δίχως το κακό.

Οι διαφορές στη «ματιά» είναι, όπως ίσως θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε με απλότητα, στην «κατασκευή» του περιβάλλοντος γύρω από τον κακό, στον τρόπο που συστήνεται στο κοινό. Στο σύμπαν του Μπάρτον αναγιγνώσκουμε όλη την ιστορία περί της επικράτησης της «τρελάς» επάνω στο «λογικό» που διαμορφώνει τον Τζόκερ, ενώ στο σύμπαν του Νόλαν, ο ήρωας αυτοσυστήνεται ευθαρσώς και εριστικά στο κοινό, όπως ακριβώς είναι, προσπαθώντας να διαλύσει με σχέδιο και μέθοδο την ψυχική αρμονία του καλού.

ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ

Όταν όμως σχολιάζεις μια ταινία στο επίπεδο της απόδοσης του χαρακτήρα από τα κόμικ, δεν μπορείς παρά να σχολιάσεις και εκείνους που τον ενσαρκώνουν. Και εδώ θα μπορούσαμε να γράψουμε από ένα δοκίμιο, γύρω από τον «κλασικά» εξαιρετικό Τζακ Νίκολσον, που δεν μας διαψεύδει σχετικά με το ταλέντο του, ακόμα και αν παίξει σε κάποιο «American Pie»…, αλλά και για τον «μεταμοντέρνο» - εξίσου εξαιρετικό – Χίθ Λέτσερ. Ας αφήσουμε ωστόσο, την εικόνα πει περισσότερα από τα γραπτό. Δείτε τι εννοούμε:

«Είναι ένας συνδυασμός ανάγνωσης όλων των κόμικς που θα μπορούσα να βρω σχετικά με το σενάριο και στη συνέχεια απλά κλείνω τα μάτια και διαλογίζομαι πάνω σε αυτό», λέει. «Κάθισα σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Λονδίνο για περίπου ένα μήνα, κλειδωμένος, φτιάχνοντας ένα μικρό ημερολόγιο και δοκιμάζοντας φωνές - ήταν σημαντικό να προσπαθήσω να βρω μια κάπως γραφική φωνή και γέλιο. Κατέληξα στον τύπο ενός ψυχοπαθή – κάποιου με πολύ λίγη ή καμία συνείδηση ​​για τις πράξεις του» - ο Χίθ Λέτσερ για τον «Τζόκερ».

«Λοιπόν, εγώ τον προειδοποίησα», ήταν το σχόλιο του Νίκολσον, αναφορικά με την ερμηνεία και τον θάνατο του Λέτσερ. Κάτι παραπάνω ίσως γνωρίζει ο «Τζακ».

Εν κατακλείδι, διότι θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες γύρω από το θέμα «Τζόκερ», αυτή είναι η -κυρίως- ιστορία ενός από τους πιο δημοφιλείς κακοποιούς στην ιστορία του κινηματογράφου, αν όχι ο πιο δημοφιλής, ο οποίος έχει αφήσει ανεξίτηλη τη σφραγίδα του μέσα από τα κόμικ αλλα και την παρουσία του στην «μικρή» και «μεγάλη οθόνη». Δεν έχουμε λοιπόν, παρά να απολαύσουμε τις εξαιρετικές ταινίες των Burton και Nolan, για να μάθουμε τα βασικά γύρω από το «σύμπαν» του, ίσως και να περάσουμε μερικές ώρες ξεφυλλίζοντας τις σελίδες των εκατοντάδων τευχών που πλαισιώνει η παρουσία του, για να τον γνωρίσουμε «καλύτερα».

Αρθρογράφος: Κώστας Σορόπουλος