Σαρακοστιανό «Off the Record», εκτάκτως δημοσιευμένο Κυριακή, λόγω των ημερών. Αυτή τη φορά ο Κώστας Κουτσαυλής αναλύει τους λόγους που το δημοτικό τραγούδι, παρά το πείσμα των καιρών, κρατιέται ζωντανό, κάνοντας ξεχωριστή αναφορά στη Δόμνα Σαμίου.
Άγραφοι κανόνες. Δυνατότεροι των γραπτών πολλές φορές, διότι η δέσμευσή τους έχει ως κάλυμμα και προκάλυμμα την ηθική, τις περισσότερες φορές έστω. Ετούτοι οι διάολοι υπάρχουν και στην αρθρογραφία κύριοι! Ο σημαντικότερος εξ' αυτών λέει «πιάσου από μια αφορμή για να γράψεις κάτι που θέλεις».
Αυτός ο «ρημάδης» (που λεν' και στο χωριό μου) νόμος με κρατούσε εδώ και καμπόσους μήνες «δέσμιό» του. Ώσπου σήμερα, Κυριακή της Αποκριάς, αυτή η αφορμή φαντάζει πιο ζωντανή και επίκαιρη από ποτέ. Για την ακρίβεια, «χοροπήδησε» επιδεικτικά μπροστά στα μούτρα μου. Δεν ήταν δα και δύσκολο, καθώς αυτό το τριήμερο, η παραδοσιακή μουσική έχει την τιμητική της...
Το τριήμερο της Αποκριάς, αν μπορούσε να έχει έναν άτυπο μουσικό τίτλο, θα ήταν «οι μέρες της Δόμνας Σαμίου». Και όχι άδικα! Η αείμνηστη αυτή γυναίκα, μετά πολλών χρόνων, κόπων και βασάνων μας έφερε ένα βήμα πιο κοντά στο δημοτικό τραγούδι, αφήνοντας πίσω της ένα έργο το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί «τεράστιο». Τόσο σε εύρος όσο και σε σπουδαιότητα.
Η γυναίκα αυτή, «ζώστηκε» στις αρχές της δεκαετίας του '70 ένα κασετοφωνάκι και «όργωσε» όλη την Ελλάδα για να καταγράψει τα ιδιαίτερα και ξεχωριστά ηχοχρώματα κάθε γωνιάς της χώρας μας. Από τον Έβρο ως την Κρήτη. Από τα βουνά της Ηπείρου μέχρι το ακριτικό Καστελόριζο.
Κατάφερε να διασώσει και να ανασκευάσει τραγούδια τα οποία ίσως και να χάνονταν μια ώρα αρχύτερα στον χρόνο. Όμως, κατ' εμέ, το σημαντικότερο κατόρθωμά της είναι πως, όσο μπορούσε τουλάχιστον, απενοχοποίησε την ελληνική παραδοσιακή μουσική και το τραυματισμένο δημοτικό μας τραγούδι στη συνείδηση του κόσμου.
\Τραυματισμένο λοιπόν από την επταετία της Χούντας, η οποία χρησιμοποίησε το κλαρίνο, το νταούλι, τον ζουρνά, ως μέσα προπαγάνδας του έργου της. Παράλληλα, το μεγάλο και συνεχές κύμα της αστυφιλίας που είχε αρχίσει από τα μέσα της δεκαετίας του '60 και ολοκληρώθηκε στα τέλη των 80's, δεν άφηνε πολλά περιθώρια σε αυτό το είδος μουσικής να ανθίσει περαιτέρω. Για την ακρίβεια, χαντακώθηκε στα κουτούκια και σε διάφορα υπόγεια πέριξ του κέντρου (όπως ο Έλατος), σαν να ήταν κάτι παράνομο, ξεπερασμένο και απεχθές για τους Αθηναίους.
Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια, αλλά και να παρέμβουν άνθρωποι σαν τη Δόμνα, για να «ξεμυτίσει» σιγά σιγά η παραδοσιακή μουσική από τα υπόγεια. Έφτασε μάλιστα και στο Μέγαρο Μουσικής, ενώ δειλά δειλά, τα τελευταία χρόνια, διασκευάζεται (έστω και πολύ πρώιμα) από τους σύγχρονους τραγουδοποιούς. Εδώ έχει γίνει και χιτ στα κλαμπάκια (βλέπε Καγκέλια), τι να λέμε τώρα!
Γιατί όμως υπήρξαν άνθρωποι σαν τη Δόμνα; Η μάλλον, ποια η σημασία του έργου της Δόμνας Σαμίου; Η απάντηση δίνεται στο παρακάτω βίντεο (0:37 - 1:00)
\\
«Εγώ παιδιά ο,τι κάνω το κάνω για σας. Δημοτικά τραγούδια δεν ακούτε στο σχολειό. Δημοτικά τραγούδια δεν ακούτε στην οικογένεια. Δημοτικά τραγούδια δεν ακούτε στα ΜΜΕ. Αυτά βλέπεις είναι βλάχικα! Ενώ βλέπεις είμαστε όλοι Παριζιάνοι ή Λονδρέζοι... Απο 'κει ήρθαμε...»
Κάπου εδώ, είναι σαν να έχω μερικούς μερικούς στο κεφάλι μου. «Κάτσε ρε φίλε. Καλή και χρυσή η Δόμνα, μεγάλη η προσφορά της, αλλά... μπάστα! Τι είμαστε δηλαδή για να ακούμε κλαρίνα όλη τη μέρα; Κάθε πράμα στον καιρό του, μην είσαι τόσο οπισθοδρομικός...»
Τα παραπάνω λόγια και τα έχω ακούσει και έχω νιώσει επίσης πως θα τα ξανακούσω. Όμως ειλικρινά, η γνώση και τα ακούσματα που μπορούν να σου δώσουν όλα αυτά τα διαμάντια της παραδοσιακής μας μουσικής, ίσως να μη μπορούν να συγκριθούν με κανένα άλλο είδος.
Σύμφωνοι, δεν είναι για όλες τις ώρες. Μάλιστα θέλουν και μια άλφα διαλογή, καθώς πρέπει ο καθένας να ξεχωρίσει την... «ήρα» (πάρε το Scania) από το «στάρι». Επίσης σύμφωνοι, κανείς δεν ενστερνίζεται όλες τις απόψεις «α-λα Πώποτα». Κανείς δεν είπε να ξαναφορέσουμε φουστανέλες, κανείς δεν είπε να ξαναγυρίσουμε όλοι στα χωριά, ούτε να παντρευόμαστε με προξενιά.
Όμως, κακά τα ψέματα, τα τραγούδια αυτά αποτελούν κομμάτι από τις ρίζες μας και το παρελθόν μας, είτε ατομικά για τον καθένα (βλάχος, σαρακατσάνος, πόντιος, αρβανίτης κλπ), είτε συλλογικά, στο μεγάλο «παζλ» των καταγωγών που συνθέτουν τον ελλαδικό χώρο.
Η δημοτική μας μουσική, είναι σαν τις παλιές οικογενειακές φωτογραφίες, τις οποίες κάθε σπίτι έχει φυλαγμένες σε περίοπτη θέση. Μια φωτογραφία λοιπόν, είναι η αποτύπωση μιας στιγμής, από την οποία δεν εξαρτάται η εξέλιξή σου ως άνθρωπος. Αυτή η στιγμή μάλλον δεν θα σε βοηθήσει ούτε στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζεις. Μπορεί να φαίνεται πως δεν κολλάει και με την υπόλοιπη διαρρύθμιση του μοντέρνου σου σπιτιού.
Όμως, όταν θελήσεις να θυμηθείς κάποια πράγματα, να ξαναδείς κάποια πρόσωπα, ακόμα και να λάβεις άμεσες απαντήσεις σε διάφορα «γιατί» και «πως» τα οποία λίγο πολύ θα σε απασχολήσουν στην πορεία της ζωής του, θα ανατρέξεις σε εκείνη. Όχι τόσο για να θαυμάσεις τη στιγμή, αλλά για να συνθέσεις στο κεφάλι σου εκείνο το παζλ που αντικειμενικά σε έφερε και εσένα στη ζωή. Όσες απαντήσεις λοιπόν και αν λάβεις από την «ενδοσκόπηση» στο δικό σου παρελθόν, δεν θα είναι αρκετές για να χτίσουν το μέλλον σου. Φτάνουν και περισσεύουν για να δείξουν το «ποιος μπορεί να είσαι» και για «που τραβάς».
Τα δημοτικά τραγούδια δεν είναι το μέλλον, ούτε ανήκουν εξ' ολοκλήρου στο παρελθόν. Μη λησμονούμε πως υπήρξαν ως βάση για το μετέπειτα. Έλαβαν τον ρόλο του θεμέλιου λίθου ενός οικοδομήματος, με πολλούς ορόφους και πολλά διαμερίσματα, την ελληνική μουσική. Σε αυτό το οικοδόμημα, λιγότερο η περισσότερο, «νοίκιασαν» το δικό τους μερτικό η ρεμπέτικη, η λαϊκή, αλλά και η έντεχνη μουσική. Κι ως γνωστόν, όλοι γνωρίζουμε τι γίνεται αν καταστραφούν τα θεμέλια...
«Εμπνεόμαστε, διδασκόμαστε, συνεχίζουμε», όπως εύστοχα αναφέρει ένα ωραίο πολιτικό σύνθημα. Μελετάμε ένα παρελθόν το οποίο όμως θα ήταν αρκετά «θαμπό» και ασαφές αν η Δόμνα και οι υπόλοιποι δεν έβαζαν το λιθαράκι τους για τη διάσωσή του. Ένα (μουσικό) παρελθόν που λοιδορήθηκε, κυνηγήθηκε, αλλά αντιστέκεται. Γιατί; Μα γιατί δίνει ακόμα καίριες και σαφείς απαντήσεις σε όσους το σκαλίζουν!
Υ.Γ - Καλή Σαρακοστή με υγεία σε όλους μας. Όπως καταλαβαίνετε, λόγω των ημερών, το «Off the record», έλαβε «ευμενή» μετάθεση για την Κυριακή, αντί του συνηθισμένου ραντεβού της Δευτέρας. Εύχομαι λοιπόν πολλούς χορούς, πανηγύρια, φαγητό, γέλιο... Α, και προσοχή στον δρόμο για όσους θα πιάσετε τιμόνι!
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου