Immersion it is (?)

Η γενιά μας, ήταν αδιαμφισβήτητα η πρώτη "φουρνιά" που ασχολήθηκε ουσιαστικά με τα video games και ταυτόχρονα έζησε την αλματώδη εξέλιξη τους από όλες τις απόψεις. Σενάριο, μυθοπλασία, απόδοση, μουσική επιμέλεια, gameplay εμπειρία. Ο Κώστας Ζυγογιάννης επιστρέφει για να μας διαφωτίσει και να αποπειραθεί να ψηλαφίσει την πλευρά της οπτικής. Immersion it is!  

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να περιγράψεις ένα video game. Όταν ρωτήσεις κάποιον όμως να σου μιλήσει με δυο λόγια για το αγαπημένο του video game, η κουβέντα συνήθως θα καταλήξει να περιστρέφεται γύρω απ τον παράγοντα της εμβύθισης. 

«Ώπα, ώπα Ζυγογιάννη! Δε θυμάμαι και πολλά απ τη φυσική που κάναμε στο σχολείο… Τι εμβύθιση?» 

Δεκτόν. Ούτε εμένα μ αρέσει η ελληνική λέξη, κι ας τη γουστάρω τη φυσική. Πιστεύω ότι η αγγλική εκδοχή, immersion, αντικατοπτρίζει καλύτερα το πάθος που κρύβει μέσα της η έννοια.

Immersion σε ένα game είναι το αίσθημα που νιώθεις όταν ξεχνάς ότι κάθεσαι στην άνετη καρέκλα σου μπροστά σε μια οθόνη και γίνεσαι ένα με την ατμόσφαιρα και τον χαρακτήρα του παιχνιδιού. Είναι ακριβώς τον ίδιο πράγμα που νιώθαμε μικροί διαβάζοντας μυθιστορήματα. Θυμάμαι να κατουριέμαι πάνω μου διαβάζοντας για τα Shai-Hulud, τα γιγαντιαία σκουλίκια της ερήμου στο σύμπαν του Dune. Θυμάμαι να νιώθω χαμένος στη δαιδαλώδη σπηλιά του Γκόλουμ διαβάζοντας το Χόμπιτ, κι ας ήμουν απλά χωμένος στο κρεβάτι μου ανάσκελα με το βιβλίο υψωμένο ανοιχτό πάνω απ τα μούτρα μου.

Ο παράγοντας αυτός του immersion είναι βασικός για την επιτυχία ενός game. Στόχος των developers είναι να ξεχάσεις ότι στον κόσμο που σου πλασάρουν είσαι κάτι σαν θεός. Να ξεχάσεις ότι ανά πάσα στιγμή μπορείς να πατήσεις pause και να κοιτάξεις με το πάσο σου της ειδοποιήσεις σου στο facebook πχ. Επιτυγχάνεται απ την όλη ατμόσφαιρα του παιχνιδιού, όταν όλα της τα στοιχεία δουλεύουνε σαν καλοκουρδισμένη μηχανή. Απ την πλοκή και τα γραφικά μέχρι και το παραμικρό sound effect ή mechanic που έχει το game.

Ακολουθεί παράδειγμα, για να καταλάβετε ακριβώς τι εννοώ.

Το Skyrim είναι το 5o παιχνίδι της σειράς Elder Scrolls. Διαδραματίζεται στο μεσαιωνικό σκηνικό της επαρχίας Skyrim της αυτοκρατορίας του Tamriel, όπου για κάποιο λόγο (δεν θα spoilάρω) έχουν επανεμφανιστεί οι δράκοι μετά από πολλά χρόνια και τρομοκρατούν τους κατοίκους.

Ωραία ως εδώ, το immersive κομμάτι που είναι όμως? 

Ας τα πάρουμε ένα-ένα τα στοιχεία που συνθέτουν την ατμόσφαιρα λοιπόν. Αρχικά, με το πώς είναι δομημένος ο κόσμος. Χιονισμένο τοπίο κατά κύριο λόγο, με μπόλικη βλάστηση, ποτάμια και χωριουδάκια διάσπαρτα με ανοιχτές καμινάδες να καπνίζουν. Βουνά, λίμνες, μοναστήρια με τρελόγερους και κατακόμβες-απομεινάρια του παλιού πολιτισμού των νάνων. Οι εικόνες παρακάτω τα λένε καλύτερα από μένα. Η μουσική που ντύνει το όλο σκηνικό είναι επική, με κέλτικα στοιχεία και βάρδους να τραγουδάνε στα ταβερνάκια.

Πανέμορφο σκηνικό δεν λέω. Τι είναι όμως αυτό που σε τραβάει να το ζήσεις, αντί να το κοιτάς σαν ζωγραφιά τοπίου του Bob Ross? Είναι το στοιχείο της προσωπικής επιλογής. Ο κόσμος είναι ανοιχτός αντί να χωρίζεται σε levels, έτοιμη κάθε του γωνία για εξερεύνηση απ τα πρώτα λεπτά gameplay. 

Αν θες ακολουθείς το κύριο quest για να καταλάβεις τι παίζει στον κόσμο. Αν όμως σου τη βαρέσει, απλά καβαλάς το άλογο και κόβεις βόλτες όλη μέρα ψάχνοντας τη Χάιντι και την Ασπρούλα στα βουνά. 

Άλλο στοιχείο της επιλογής είναι τα δευτερεύοντα στοιχεία της πλοκής. Στον κόσμο του Skyrim μαίνεται ένας εμφύλιος πόλεμος. Απ τη μία το Imperial Legion υποστηρίζει την παραμονή στην αυτοκρατορία, ενώ απ την άλλη οι Stormcloaks παλεύουν για ένα ανεξάρτητο Skyrim, όπως το έζησαν κι ευχαριστήθηκαν οι πρόγονοι τους. Σαν παίκτης, όχι μόνο καλείσαι να διαλέξεις πλευρά, αλλά και να χύσεις το αίμα σου στις πρώτες γραμμές των μαχών (ή και για άλλη μια φορά να τα αγνοήσεις όλα και να τριγυρνάς καβάλα στ άλογο).  

Αρματώνεσαι με ότι βρίσκεις βεβηλώνοντας τα πτώματα των νεκρών σου αντιπάλων, ή καλείσαι να μάθεις να δουλεύεις σφυρί κι αμόνι τώρα στα γεροντάματα για να φτιάξεις την πανοπλία που είδες εχτές στον ύπνο σου.

Και θα μου πεις φίλε αναγνώστη ότι όλα αυτά τα βρίσκεις και σε μια καλά σκηνοθετημένη ταινία ή σ ένα βιβλίο. Εδώ θα διαφωνήσω. Το κλειδί της διαφωνίας μου βρίσκεται στην τελευταία πρόταση της προηγούμενης παραγράφου. «Τώρα στα γεροντάματα». Δυστυχώς έχουν περάσει κάμποσα χρόνια από τότε που ήμασταν παιδάκια του δημοτικού. Η τριβή με τον πραγματικό κόσμο έχει στομώσει αρκετά το μαχαίρι της φαντασίας μας.

Προφανώς και θα την ευχαριστηθείς την καλή την ταινία. Προφανώς και θα το ξεκοκαλίσεις το βιβλίο-διαμάντι. Δύσκολα όμως θα γίνεις ένα με τον κεντρικό χαρακτήρα τους πλέον. Δύσκολα θα δεις τον κόσμο τους ξεχνώντας ότι κάθεσαι στην καρέκλα του σινεμά ή στο κρεβάτι σου αραχτός. Δε θα σε αφήσει ο κόσμος. Θα χτυπήσει το κινητό σου, θα σου κλωτσήσει το κάθισμα ο από πίσω ή θα βουτήξεις το χέρι στα ποπ κορν. Η ταινία θα προχωρήσει, κι ας κοιτάς αλλού εσύ. Το βιβλίο την ίδια εξέλιξη θα έχει, όσο και να χτυπιέσαι κάτω (εξαίρεση τα πολύκλωνα παραμύθια του Τριβιζά. Διαβάστε τα κι ας έχετε περάσει τα δέκα). 

Στα games δεν υπάρχει αυτό όμως. Το παιχνίδι ξετυλίγεται όπως του πεις εσύ, όποτε του πεις εσύ. Σε «αναγκάζει» να γίνεις ο ήρωας που ο κόσμος του ζητάει. Εσύ επιλέγεις πότε θα κάνεις τι και το παιχνίδι αποκρίνεται στις επιλογές σου αυτές. Είναι θέμα διαδραστικότητας.

Δεν είναι μόνο τα «ανοιχτού κόσμου παιχνίδια» όμως που έχουν το πλεονέκτημα αυτό έναντι των άλλων μορφών τέχνης. 

Έχω να νιώσω αγνό φόβο με ταινία τρόμου δε θυμάμαι κι εγώ πόσα χρόνια. Το Αmnesia όμως σαν παιχνίδι το κατάφερε, με τον σκοτεινό και spooky κόσμο του αλλά και με το στοιχείο του ρεαλισμού που βάζει. Δηλαδή?

Στο amnesia είσαι άοπλος στο στοιχειωμένο κάστρο του. Το μόνο πράγμα που έχεις στα χέρια σου είναι μια λάμπα λαδιού που πέρα από το γεγονός ότι ξεμένει από καύσιμο κάθε τρεις και λίγο, τραβάει και τα τέρατα κοντά όταν την έχεις ανοιχτή. Βιώνεις τον αυθεντικό φόβο του να κρύβεσαι σε ντουλάπες ή του να σβήνεις το φως σου και να κάθεσαι στη σκιά ελπίζοντας να μη σε δουν.

Αντίστοιχα δεν έχω λυπηθεί σε ταινία για το θάνατο χαρακτήρα σαν να πέθανε στενός μου φίλος. Δεν νόμιζα ότι θα το νιώσω σαν συναίσθημα ποτέ, όσο και να συμπαθούσα χαρακτήρες και να τσαντιζόμουνα με σεναριογράφους όταν τους σκότωναν. 

Κι όμως, ήρθε το Mass Effect 3 και η αυτοθυσία του Mordin Solus και με γονάτισε. Στην τριλογία παιχνιδιών αυτή, οι επιλογές σου σε κάθε παιχνίδι σε ακολουθούν στο επόμενο, καθορίζοντας τους συμμάχους, τους εχθρούς αλλά και το τέλος του story ακόμα-ακόμα. 

Στο δεύτερο παιχνίδι ήρθε ο φίλτατος Mordin ως ο πολυλογάς επιστήμονας του crew. Λαλίστατος κι εγώ σαν κι αυτόν, τον συμπάθησα κάργα τον εξωγήινο. Τραγουδούσε κι όλας ο τυπάρας… Δύσκολος ο αποχωρισμός στο τρίτο παιχνίδι, του αρμόζει όμως έτσι ηρωικά που πήγε για το κοινό καλό. Δεν θα πω παραπάνω για να μη κουράσω αλλά και για να μη spoilάρω περισσότερα.

Που θέλω να καταλήξω με όλα αυτά… Σκοπός της τέχνης, σε κάθε της μορφή, είναι το να περάσει μηνύματα. Απ τη Guernica του Πικάσο και τον αντιπολεμικό της χαρακτήρα μέχρι τον ύμνο στα γυναικεία οπίσθια που είναι το Baby Got Back του Sir Mix-A-Lot. 

Αυτό που κάνει τα βιντεοπαιχνίδια πραγματικά ξεχωριστά όμως είναι ότι αυτό το μήνυμα δεν το παίρνεις έτοιμο, έτσι όπως το έβλεπε και ήθελε να στο δώσει ο δημιουργός του εκάστοτε έργου. Αντίθετα καλείσαι να το βρεις μόνος σου σα συμπέρασμα, να ακολουθήσεις όλη τη λογική διεργασία που θα σε οδηγήσει σ αυτό, μέσα από ευχάριστες καταστάσεις αλλά και κακουχίες στον κόσμο του παιχνιδιού. Έχει άλλη χάρη. Και που είστε ακόμα… Τώρα που άνοιξε σιγά σιγά ο δρόμος για το virtual reality, η έννοια του immersion θα πάει σε άλλα επίπεδα.

"Φοβού γκαλερίστες την Bethesda και την Bioware!"

Αρθρογράφος: Unknown